Oświetlenie pomieszczeń dydaktycznych

Oświetlenie sali lekcyjnej jest wbrew pozorom jednym z trudniejszych zadań dla projektanta. Ważną rolę odgrywa tu przede wszystkim doświadczenie, wyobraźnia oraz estetyka dobranego oświetlenia. Oświetlenie pamieszczeń w szkole czy uniwersytecie powinno zapewnić wygodę widzenia, czyli zdolność rozróżniania szczegółów bez nadmiernego zmęczenia wzroku, umożliwić sprawne wykonywanie czynności takich jak czytanie, pisanie oraz zapewnić uczniom i nauczycielom swobodne warunki pracy, gdzie wymagane jest duże skupienie. Niewłaściwe zastosowanie opraw i źródeł światła może powodować zaburzenia w koncentracji, a także wykształcenie i utrwalanie wad wzroku i układu nerwowego człowieka. Ważne jest zatem stworzenie takich warunków dla przekazywania informacji, by praca w pomieszczeniach dydaktycznych była zarówno efektywna jak i przyjemna.

fot.: Regiolux

Poziom oświetlenia natężenia

Oświetlenie polskich szkół na ogół odbiega od wymagań stawianych przez polską normę PN-EN-12464-1. Zgodnie z normą PN-EN-12464-1 natężenie oświetelnia powinno wynosić:

• w ciągach komunikacyjnych (na korytarzach, klatkach schodowych) - 100 lx
• w holu wejściowym i stołówkach - min. 200 lx
• w salach i klasach, które przeznaczone są do prowadzenia zajęć z wykorzystaniem komputerów, w pokojach nauczycielskich i salach sportowych - min. 300 lx
• w salach przeznaczonych do zajęć praktycznych, pracownie artystyczne, laboratoria , biblioteki i sale, w których odbywają się zajęcia wieczorami - min. 300 lx
• pracownie rysunku technicznego - min. 750 lx

Współczynnik odbicia światła

Ilość światła i jego rozkład na polu zadania wzrokowego (np. na blatach ławek, stołach laboratoryjnych itd.) jest uzależniony w dużym stopniu od współczynników odbicia, jakimi charakteryzują się ściany, sufit i podłoga. Zakresy użytecznych współczynników odbicia światła dla podstawowych powierzchni wnętrza są następujące:

• dla ścian: 0,2-0,4
• dla podłóg: 0,5-0,8
• dla sufitu: 0,7-0,9
• duże powierzchnie (meble, urządzenia): 0,2-0,7

Olśnienie

Bardzo ważne przy projektowaniu jest też unikanie efektu olśnienia, czyli stanu, w którym odczuwa się niewygodę albo zmniejszona zdolność do rozpoznawania przedmiotów poprzez niewłaściwy rozkład luminacji.
Efekt olśnienia jest, innymi słowy, efektem oślepienia przez źródło światła, które może doprowadzić do problemów w widzeniu i męczenia wzroku. Szczególnie jest to istotne w przypadku oświetlenia stanowisk z komputerami, gdzie oprawy powinny być wyposażone w odpowiednio ukształtowane rastry i umieszczane równolegle do linii obserwacji ekranu. Światło sztuczne stosuje się jako uzupełnienie światła dziennego, dlatego do opraw oświetleniowych powinno się używać źródeł światła o temperaturze barwowej ok. 4000K, wpływającej korzystnie na komfort pracy.

Wskaźnik oddawania barw

Wskaźnik oddawania barw odpowiada za prawidłowe odwzorowanie kolorów i właściwy kontrast barw. Oznaczany jest skrótem Ra w skali od 0-100. Im wartość jest wyższa, tym odzwierciedlenie barw, jest dokładniejsze i lepsze, czyli przedmioty wyglądają bardziej naturalnie. W szkołach wskaźnik ten powinien wynosić Ra 80 lub więcej, W związku z tym, że poprzez zwiększające się w czasie zabrudzenie eksploatowanych pomieszczeń, opraw oświetleniowych, a także zmniejszającą się skuteczność źródeł światła, poziom natężenia ulega obniżeniu, w projektach oświetleniowych należy przyjmować odpowiednią wielkość współczynnika zapasu. Wartość współczynnika zapasu zależy także od przyjętego systemu konserwacji oświetlenia.

fot.: ES-SYSTEM

Badania przeprowadzone przez wiele niezależnych organizacji, w tym między innymi przez Fundację na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii oraz Fundację Poszanowania Energii potwierdziły pilną konieczność modernizacji oświetlenia w większości polskich szkół.

fot.: Trilux

Ocenia się, że z ogólnej liczby ok. 25 000 szkół w Polsce jedynie ok.10% posiada oświetlenie spełniające wszystkie podstawowe kryteria. W pozostałych szkołach oświetlenie na ogół znacząco odbiega od pożądanych. W szkołach oświetlanych zwykłymi żarówkami (liczba takich szkół oceniana jest na 5 000), natężenie oświetlenia w klasach rzadko przekracza 150 luxów - a jest to połowa wartości wymaganej przez obowiązującą normę. Wśród przebadanych szkół były i takie, w których natężenie oświetlenia nie przekraczało 80 luxów. W nowszych szkołach, oświetlanych świetlówkami, natężenie oświetlenia było na poziomie 200 - 250 luxów. Stosowane tu były jednak najczęściej oprawy oświetleniowe bez żadnych dodatkowych przesłon poprawiających wygodę widzenia - oprawy typu belka montażowa. Sytuacja taka oznacza, że istnieje pilna konieczność inwestowania w prawidłowe oświetlenie naszych szkół - im prędzej nastąpi tego realizacja, tym lepiej dla dzieci.

Cechy charakteryzujące dobre oświetlenie w szkole

Co oznacza „prawidłowe oświetlenie”? By odpowiedzieć na to pytanie trzeba określić cele jakim ma służyć. Wybór właściwego rozwiązania oświetlenia zależy od wielu czynników, z których najważniejsze wynikają:

• ze zjawisk fizjologicznych (gdy wykonanie określonego zadania wymaga dobrych warunków widzenia),
• ze zjawisk estetycznych (kiedy celem oświetlenia jest wywołanie określonego nastroju),
• ze zjawisk ekonomicznych (stanowiących podstawę wybrania gospodarczo najwłaściwszego oświetlenia, które zapewnia osiągnięcie założonego efektu przy najniższych kosztach).

Dobre oświetlenie w szkole będzie charakteryzowało się spełnieniem przytoczonych powyżej wymagań oświetleniowych.

Prawidłowe oświetlenie powinno zapewniać:

• pełną zdolność rozróżniania szczegółów,
• sprawne spostrzeganie pozbawione ryzyka dla człowieka,
• komfort psychiczny, uczucie przyjemności.

fot.: HSK LEDY

Oświetlenie o tak dobranych cechach powinno mieć właściwe cechy ilościowe i jakościowe. Cechy te są wyrażane wartościami odpowiednich wielkości, zależnie od warunków i przeznaczenia stosowania oświetlenia. Przy oświetlaniu wnętrz najważniejszymi wielkościami są:

• poziom natężenia oświetlenia na polach pracy i w ich otoczeniu,
• równomierność oświetlenia na polach pracy i w ich otoczeniu,
• olśnienie przykre, bezpośrednie (pośrednie) i odbiciowe,
• rozkład luminancji w otoczeniu,
• barwa postrzegana światła, oddawanie barw.

Stosowany sprzęt oświetleniowy powinien być sprzętem nowej generacji, o dobrych cechach oświetleniowych i energetycznych. Użycie takiego sprzętu jest podstawowym (ale nie jedynym) warunkiem uzyskania oświetlenia wydajnego energetycznie, tzn. oświetlenia o zminimalizowanym zużyciu energii elektrycznej, bez uszczerbku jednak dla wymaganych cech jakościowych

Typowe sposoby oświetlania pomieszczeń w szkole

Realizacja oświetlenia powinna być wyłącznie wynikiem profesjonalnego projektowania. Preferowanym rodzajem źródeł światła do oświetlania pomieszczeń w szkole (klas, korytarzy, szatni itp.) są świetlówki led. Pożądane jest stosowanie elektronicznych układów stabilizacyjno-zapłonowych i możliwość regulacji strumienia świetlnego. W warunkach stałego rozmieszczenia ławek w klasach zalecane są świetlówki liniowe. Wykorzystywane są różne odmiany świetlówkowych opraw oświetleniowych - wbudowywane w sufit, nasufitowe i do podwieszania pod sufitem. Bryły fotometryczne tych opraw są umiarkowanie ukierunkowane, o ograniczonej luminancji w tzw. strefie chronionej, celem ograniczenia olśnienia.

fot.: Trilux

Badanie opłacalności stosowania sprzętu wydajnego energetycznie

Badając celowość przeprowadzenia modernizacji należy wziąć pod uwagę:

• obecny stan oświetlenia obiektu, a zwłaszcza jego dostosowanie do wymagań (określonych w przepisach),
• stan istniejących urządzeń oświetleniowych i instalacji z tym związanych,
• w przypadku, gdy modernizacja jest konieczna, należy określić jej zakres uwzględniając zastosowanie źródeł światła wydajnych energetycznie.

O wyborze wariantu modernizacyjnego powinna decydować analiza techniczno-ekonomiczna, przy sporządzaniu której należy uwzględnić:

• parametry źródeł światła i stosowanych do nich opraw,
• przewidywaną trwałość i niezawodność urządzeń oświetleniowych,
• komfort pracy i zdrowie ludzi,
• spełnienie wymagań technicznych oświetlanych powierzchni,
• nakłady finansowe na modernizację,
• oszczędność energii elektrycznej i jej koszt zakupu,
• koszty konserwacji urządzeń oświetleniowych w bieżącej eksploatacji.

Reasumując, na początek modernizacji oświetlenia, warto wymienić oprawy oświetleniowe i źródła światła tam, gdzie jest to bardzo ważne ze względu na intensywność i trudność pracy wzrokowej, jak np. w pomieszczeniach z monitorami komputerowymi, w pracowniach przedmiotów ścisłych bądź w klasach, gdzie uczą się najmłodsze dzieci.

Oprawy oświetleniowe marki ELGO proponowane jako oświetlenie pomieszczeń dydaktycznych

Oferta ELGO to asortyment o nowoczesnym wzornictwie, estetyce wykonania i wysokich parametrach technicznych spełniających polskie normy, które dokumentują stosowne certyfikaty i atesty, jak również szereg nagród i wyróżnień przyznanych przez ekspertów w dziedzinie oświetlenia. Posiadanie certyfikatu ISO 9001 gwarantuje wysoką jakość i solidność produktów, co znajduje odzwierciedlenie w zadowoleniu klientów i wpływa na dalszy rozwój firmy.

Starając się wyjść naprzeciw wyzwaniom, jakie niesie współczesny rynek i zaspokoić wymagania obecnych i potencjalnych klientów, zakłady Elgo produkują szereg opraw o nowoczesnych rozwiązaniach technicznych, doskonale sprawdzających się w wielu placówkach oświatowych, zarówno jako oświetlenie klas, korytarzy szkolnych czy pomieszczeń gospodarczych, tj. szatni, łazienek, klatek schodowych itp.

Do oświetlania pomieszczeń dydaktycznych można zastosować oprawy oświetlenia wnętrzowego ELGO-LUMINA typu OKW1 z kloszem (satynowanym lub ryflowanym) doskonale przepuszczającym światło, czy nowy typ opraw ELGO-ECO typu OWF1 (z satynowanym kloszem) i OWF2 (z dekoracyjnym rastrem z poliwęglanu), które są następczyniami popularnych opraw OWF.

Do oświetlania tablic szkolnych Elgo polecają specjalnie skonstruowane w tym celu oprawy ELGO-MIX typu OSOm z kierunkowym odbłyśnikiem aluminiowym i przesłoną z blachy perforowanej, które korygują rozsył światłości i znajdują zastosowanie szczególnie w oświetlaniu powierzchni pionowych.

W pracowniach komputerowych doskonale sprawdzają się oprawy rastrowe ograniczające olśnienie na monitorach komputerów. Są to głównie oprawy nasufitowe typu ONR do standardowych świetlówek T8 czy nowoczesne oprawy ELGO-PERFECTA typu ORT5 nasufitowe lub zwieszane na linkach - do świetlówek T5, jak również oprawy do wbudowania w sufity podwieszane - typu OSR (dla modułów 600x600 i 625x625), a także charakteryzujące się tzw. "miękkim światłem" pośrednim - typu OSS i OSs (dla modułu 600x600).

Ciekawa forma opraw ELGO-GAMA typu ONC i ONCr pozwala na ich zastosowanie głównie w pomieszczeniach reprezentacyjnych w szkole: gabinetach, pokojach nauczycielskich i salach konferencyjnych.

Oprawy do oświetlania wnętrz marki ELGO są bardzo ekonomiczne w eksploatacji i konserwacji. Wyposażone są w osprzęt tradycyjny (stateczniki indukcyjne) lub elektroniczny - w zależności od wymagań klientów. Elektroniczny układ stabilizacyjno-zapłonowy zapewnia szybki zapłon bez migotania, pracę bez szumu i efektów stroboskopowych, natychmiastowe wyłączenie uszkodzonej lampy. Dzięki zastosowaniu układu elektronicznego zmniejszają się koszty konserwacji opraw oświetleniowych i źródeł światła, dzięki dużej trwałości lamp i mniejszej częstotliwości ich wymiany. Oprawy te można montować bezpośrednio do sufitu lub umieszczać je na zwieszakach linkowych lub rurkowych.